03-02-14 09:39 uur - Bron: Het Parool
Uitzonderlijk intelligent, wars van taboes en ingesleten patronen. Al kort na zijn aantreden in 2010 als wethouder in Amsterdam was de vraag: wanneer is Eric Wiebes uitgekeken op Amsterdam? Hij volgt Frans Weekers op en wordt staatssecretaris van Financiën. Een profiel van Wiebes uit 2012.
Binnen de portefeuille van Wiebes (Verkeer, Ict en Luchtkwaliteit) heeft zich sinds zijn aantreden, voorjaar 2010, een razende revolutie voltrokken.In rap tempo stelt hij orde op zaken; het lijstje is indrukwekkend:- hij houdt grote schoonmaak bij twee slecht presterende gemeentelijke diensten.- hij stort zich op de herinrichting van het openbaar vervoer, dat met veel minder geld en materieel efficiënter moet opereren.- met een besparing van veertig miljoen euro belooft hij het beleid gericht op schonere lucht anderhalf keer zo effectief te maken, met een berekeningsmethode die andere steden kopiëren.- met een reductie van ruim tachtig procent op het parkeerbudget verviervoudigt hij het aantal parkeerplaatsen rond de stad.- hij geeft minister van Infrastructuur Melanie Schultz (ook VVD) tips over de uitbreiding van het trein- en wegennet tussen Almere en Schiphol, die honderden miljoenen aan besparingen opleverenDit zijn wapenfeiten die Wiebes status geven in het stadsbestuur. Een medewerker: 'Ze hangen aan zijn lippen als hij het woord neemt.' Een andere betrokkene vertelt hoe Asscher na een collegevergadering, waarin Wiebes zijn collega's weer eens heeft onderwezen, zegt: 'Qua intelligentie moet ik het hoofd voor hem buigen, denk ik.'Vóór hem hebben anderen dat al gedaan, toen Wiebes consultant was en later topambtenaar op het ministerie van Economische Zaken. 'Hij is een oorspronkelijk denker die buiten de gebaande paden treedt,' zegt Job Frieszo, destijds woordvoerder op het ministerie. 'Hij durft tegendraads te zijn.' Premier Mark Rutte noemt hem desgevraagd 'een sterk analytisch en strategisch denker'.
TovenaarWie is deze financiële tovenaar, die Rutte adviseert en diens Italiaanse collega Mario Monti tot zijn netwerk rekent? En hoe is hij in Amsterdam beland?Vanaf dag één valt Wiebes op door zijn schijnbare onafhankelijkheid. Hij laat zich niets gelegen liggen aan politieke stokpaardjes en taboes. Oud-minister Laurens Jan Brinkhorst (D66), die Wiebes meemaakte op Economische Zaken, herkent dat en prijst zijn lef: 'Dat onderscheidde hem van veel van zijn collega's, die defensief adviseerden.'Die instelling staat volgens Wiebes' oude vriend Oswald Schwirtz los van zijn financiële onafhankelijkheid, gevolg van een eerdere carrière als consultant en een sobere levensstijl. 'Ik heb hem nooit gehoord over geld, op één keer na toen een Amerikaan zijn consultancybedrijf wilde kopen. 'Moet je doen,' zei ik, 'dan ben je onafhankelijk.' 'Ik bénonafhankelijk,' antwoordde hij. De verkoop ging dan ook niet door.''Die onafhankelijkheid had hij altijd al,' zegt zijn moeder Ellen Wiebes. 'Als scholier regelde hij zijn eigen zaakjes al. Ik ben al die jaren één keer op school geweest om iets te bespreken. Ik kreeg nooit briefjes van school te zien. Als ik ernaar vroeg, straalde hij iets uit van: waar bemoei je je mee?'Die zelfstandigheid doet haar denken aan haar man, een kernfysicus die aan kanker overleed toen Wiebes negen jaar oud was. Zelf verloor Wiebes senior zijn vader toen hij pas tien dagen oud was. Diens moeder trok daarop met haar baby in bij haar ouders en twee tantes. De vier vrouwen in huis probeerden de kleine jongen te bemoederden. Ellen Wiebes over haar latere man: 'Te midden van al die vrouwen bevocht hij zijn zelfstandigheid.'
ZinloosOp de middelbare school loopt de intelligentie van Eric Wiebes niet meteen in het oog, omdat hij lessen vaak zinloos vindt. Ellen Wiebes: 'Wat heb ik eraan als ik een goed proefwerk maak?' Dat soort vragen stelde hij.' Voor Frans moet hij twintig boeken lezen. Hij vindt het effectiever zich te richten op andere vakken en vraagt voor Frans een 1.Na het overlijden van Wiebes senior heeft het gezin twee jongens en een meisje het niet breed. Dankzij een aanvullend pensioen blijven ze in hun huis in Muiderberg, op een steenworp afstand van het IJmeer, waar Wiebes surft en zeilt. Boven zijn bed hangt geen poster van een sport- of popidool, maar van Provo, met uitvinder en huidig PvdA-raadslid Luud Schimmelpennink in een elektrische witkar erop.Zonder zich noemenswaardig in te spannen rolt Wiebes door de middelbare school en gaat hij studeren in Delft. 'Tot dan toe zag ik het nut eigenlijk niet in van werken,' zei hij vorig jaar in Het Parool. 'Op de universiteit kwam ik in contact met studenten met ouders die werkten, soms veel geld hadden, auto's en appartementen kochten voor hun kinderen. Toen dacht ik: zo gek is dat nog niet, een baan.'De collegebanken ziet hij sporadisch. 'Ook dat vond hij onzin,' aldus zijn moeder. 'Hij kon het zelf beter, dacht hij.' Wiebes is geen kroegtijger. Hij heeft een paar trouwe vrienden, met wie hij uren praat en discussieert. Te midden van wat hij later 'bijna nerderige mannen' noemt, ontmoet hij zijn eerste grote liefde: Hester Bijl, met wie hij later twee kinderen krijgt. Zij is de eerste vrouwelijke hoogleraar op de faculteit lucht- en ruimtevaarttechniek in Delft.Ook als student hecht Wiebes aan zijn zelfstandigheid. Zijn moeder: 'Hij vond het onzin om met kerst thuis te komen.' Ze denkt dat het een uitvloeisel is van haar houding na de dood van haar man: 'Ik heb de kinderen er nooit mee willen belasten. Je moet dóór, omwille van hen. Thuis heerst doorgaans een opgewekte stemming.'
ProbleemoplosserNa zijn studie werkt Wiebes even bij Shell, maar het gaat hem niet snel genoeg. 'Ze zeiden dat ze grootse plannen met me hadden. Die begonnen over tien jaar,' vertelde hij eerder aan Het Parool.Hij vindt wel zijn draai bij het prestigieuze McKinsey, waar medewerkers wordt ingeprent dat ze uitverkoren zijn om de wereld te verrijken met hun adviezen. Tussendoor volgt hij in het Franse Fontainebleau een doctoraalopleiding. Daar spijbelt hij samen met ondernemer Oswald Schwirtz. 'We lazen eindeloos boeken,' zegt Schwirtz. 'Hij wel vijf uur per dag. Tussendoor wandelden we en bespraken we de liefde, het leven, onze dromen. We wilden de wereld verbeteren en richtten een stichting op om films te maken voor goede doelen. Het kwam nooit echt van de grond.'Via McKinsey komt Wiebes binnen bij bedrijven en ministeries. Hij is er in zijn element als probleemoplosser. 'Eric wordt aangetrokken door de uitdaging van een bedrijf dat het anders wil doen,' zegt Pieter Witteveen, zijn bovengeschikte bij McKinsey. 'Bij voorkeur bedrijven die de gevestigde orde uitdagen. Als je de grote jongens aanvalt, moet je de regels veranderen. Dat vindt hij leuk.'Als geen ander kan hij zich laven aan een probleem. Zijn huidige partner Anita van den Ende: 'Ik zeg wel eens: kun je je hoofd vijf minuten uitzetten?' Nou, nee dus.'Zelf zegt hij geen 'uitknop' te hebben. 'Ontspanning is voor mij stoeien met thema's: ruimtelijke ordening, woningbouw, infrastructuur en, mijn favoriet: de kredietcrisis.''Als je met hem in een restaurant zit, komt hij binnen vijf minuten met een idee om de tent beter te organiseren,' zegt VVD-raadslid Bas van 't Wout. 'Hij is een klassieke bèta: alles is te vatten in een matrix.'Witteveen betrapt hem een keer in zijn werkkamer bij McKinsey, waar hij in opperste concentratie een ingewikkeld bouwpakket in elkaar zet. Als hij zijn vriend Schwirtz een paar weken vergezelt op een zeiltocht om de wereld, heeft hij moeite met het gebrek aan prikkels aan boord. 'Hij was dolblij toen de dieselleiding kapotging. Kon-ie weer een probleem oplossen.'Met Witteveen begint Wiebes in 1992 consultancybedrijf OC&C. Voor de commerciële kant heeft hij geen belangstelling. Witteveen: 'Hij had uitsluitend interesse in de inhoudelijke aspecten van het werk. Aan acquisitie deed hij niet. Toen ik daar iets over zei, antwoordde hij: 'Jij belt toch gewoon een rondje?'
Geen exclusieve dinersIn 2004 zet Wiebes een opmerkelijke stap. Tal van bedrijven lonken met hoge salarissen, maar hij treedt in dienst bij Economische Zaken. Witteveen: 'Geld is niet wat hem drijft. OC&C draaide echt goed, maar hij kocht nog altijd van die wijn in kartonnen pakken.' Exclusieve diners zijn ook niet aan hem besteed. 'Hij wil zijn eten zo snel mogelijk op hebben. Lunchen met hem is een ramp.'Op Economische Zaken benoemt Chris Buijink, de hoogste ambtenaar, hem tot zijn plaatsvervanger. Buijink over 'de methode-Wiebes': 'Hij stelt constant vragen: 'Vínd je dat dit tot dat leidt of wéét je dat? Kun je dat aantonen? Dat doen jullie altijd wel zo, maar is dat wel efficiënt?'Na een paar jaar ziet Buijink de behoefte bij Wiebes groeien om zelf te besturen. 'Hij wilde meer dan alleen adviseren. Vanuit het idee: dat kan ik zelf ook.'De VVD is het vehikel voor Wiebes' ambitie. 'Eric is altijd tot op het bot liberaal geweest,' zegt zijn moeder, verwijzend naar zijn zelfstandigheid. Thuis is politiek geen issue. Ellen Wiebes: 'Op een blauwe maandag hing ik tegen D66 aan, maar dat stelde weinig voor.' De smaak die anderen ook bij Wiebes vermoeden. Laurens Jan Brinkhorst: 'Hij is veel meer een D66'er dan een VVD'er. Maar er zijn kennelijk nog progressieve VVD'ers.'
GoudvinkjeWiebes komt al snel in contact met het scoutingsapparaat van de liberalen. Hij werkt mee aan een opleidingsprogramma voor VVD-Kamerleden en schrijft een speech voor partijleider Rutte. Met Kamerlid Willibrord van Beek bespreekt hij zijn carrièremogelijkheden. Van Beek: 'Je hebt niet veel mensenkennis nodig om te beseffen dat hij een goudvinkje is.'Van Beek raadt Wiebes een wethouderschap aan, om bestuurlijke ervaring op te doen. De eerste twee aanbiedingen slaat Wiebes af: te kleine steden, te weinig uitdaging. Dan meldt VVD-lijsttrekker in Amsterdam Eric van der Burg zich bij Van Beek. Hij zoekt een wethouder voor de Noord/Zuidlijn. Van Beek: 'Toen heb ik Wiebes gebeld: 'Wat denk je van Amsterdam?' Na een stilte zei hij: 'Daar ga ik serieus over nadenken.'Wiebes hapt toe, zonder te beseffen dat de Noord/Zuidlijn niet zijn grootste hoofdpijndossier is. Dat vormt het gemeentelijke ict-apparaat, dat zich in erbarmelijke staat bevindt. Hetzelfde geldt voor de verkeersdienst. 'Mijn portefeuille is een bijna roekeloze opeenstapeling van problemen en achterstallig onderhoud,' zegt hij later in Elsevier.Dat vindt hij eigenlijk wel prettig: genoeg problemen om te lijf te gaan. Zijn ambtenaren kunnen het alleen niet altijd bijbenen. 'Zijn intelligentie is soms een kwelling,' zegt één van hen. 'Het stopt nooit.'
HumorWiebes is veeleisend. Hij accepteert niet dat een beleidsstuk maanden op zich laat wachten. 'Als je je twee dagen opsluit, moet het af zijn,' klinkt het dan. Zijn gewoonte om zaken zelf na te rekenen en fouten uit notities te filteren, bezorgt medewerkers hoofdbrekens. 'Over heel veel dingen weet hij heel veel,' zegt zijn vriend Schwirtz. 'Het is een betweter met genoeg humor om te voorkomen dat het irritant wordt.' Toch wordt hij soms wel irritant gevonden. Een raadslid van een coalitiepartij, sarcastisch: 'Toch knap, om in elke kast een lijk te vinden.'Net als in Den Haag toont Wiebes in Amsterdam zijn lenige geest. Hij neemt geen genoegen met gelatenheid over een moeizaam verkeersknooppunt bij IJburg. Met hoge snelheid rijdt hij op zijn vouwfiets naar de plek des onheils, om een oplossing uit te dokteren. Tot diep in de nacht tekent en rekent hij in zijn appartement in West, vlakbij de ring A10. De hoon van zijn voormalige consultantcollega's over het bescheiden optrekje laat hij van zich afglijden.
VerkooppraatjesOp één punt ondergaat hij nog een leerproces: de in de politiek zo belangrijke communicatie. In een collegevergadering pakt burgemeester Eberhard van der Laan hem stevig aan, nadat Wiebes op een VVD-avond heeft gesuggereerd het verzet te staken tegen enorme rijksbezuinigingen op het openbaar vervoer. Als de gemeenteraad hem daarop aanspreekt, legt hij de schuld bij de media.Aan de onlosmakelijk aan de politiek verbonden verkooppraatjes er moeten immers kiezers worden geworven heeft Wiebes een broertje dood. Zonde van de tijd, net als eerder de acquisitie voor zijn bedrijf. Wiebes zelf: 'Ik zet nu heel veel stipjes. Ik maak een impressionistisch schilderij. Als je een stap achteruit zet, overzie je het geheel. Dát is wat ik Amsterdam en de VVD-kiezers bij de verkiezingen in 2014 toon.'Het zetten van stippen stopt nooit, merken zijn collega's. Wethouder Eric van der Burg: 'Na elke vakantie vertelt hij in het college honderduit over zijn buitenlandse ervaringen: een ingenieus vervoerssysteem, een nieuwe netwerkverbinding, noem maar op. De anderen vertellen waar ze zijn geweest en welke attracties ze hebben bezocht.'Vakanties zijn verkapte werkbezoeken. Vriendin Anita van den Ende: 'Afgelopen zomer waren we in Minneapolis. Daar bestudeerde hij het fietsnetwerk. De fietspaden zijn voor recreatieve doelen aangelegd, concludeerde hij. Niet om snel van A naar B te gaan. Hij vraagt zich bij alles af: kan ik er iets mee in Amsterdam?' In Minneapolis zat de koffer vol boeken over stedelijke ontwikkeling. De volgende reis gaat ook al niet naar een toeristische oase: Detroit. 'Hij wil weten hoe ze daar reageren op de krimp van de stad, de leegstand,' aldus Van den Ende.Het lijkt de voorbode van nieuwe activiteiten in Amsterdam te zijn. Zijn voorgangers strandden op de Noord/ Zuidlijn, maar Wiebes oriënteert zich al op onderwerpen buiten zijn portefeuille. Onlangs liet hij zich bijpraten door een ambtenaar van de Dienst Wonen. Zelf ging hij op bezoek bij de Dienst Werk en Inkomen, de voormalige sociale dienst waarvoor wethouder Andrée van Es (GroenLinks) verantwoordelijk is. Ongebruikelijk, in een omgeving waar wethouders hun portefeuilles doorgaans angstvallig afschermen. Maar Van Es zegt blij te zijn met de belangstelling: 'Ik weet dat Wiebes' handen jeuken om te kijken hoe DWI doelmatiger kan functioneren. Ik waardeer het zeer dat hij dit dossier zo boeiend vindt.'De vraag is wanneer hij op Amsterdam is uitgekeken. Zijn onrustige aard maakt een tweede termijn onwaarschijnlijk. De kans dat de VVD hem naar Den Haag haalt voor een ministerspost, lijkt aanzienlijk groter. Van Beek: 'Dat is een kwestie van tijd.'
(Door: Hugo Logtenberg en Bas Soetenhorst)
Original Post by: http://ift.tt/1fGzH9w
http://ift.tt/1fGzH9w